Manifest – Ruimte voor Veranderkracht

Vijf voorstellen voor een eerlijke wereld

Wereldwijd liggen activisten die strijden voor mensenrechten, LHBT- en vrouwenrechten, vakbondsvrijheid, persvrijheid en natuurbescherming onder vuur. Soms zelfs letterlijk. De ruimte waarin zij moeten opereren wordt al jarenlang steeds verder ingeperkt, door regimes en bedrijven die geen tegenspraak dulden. In ruim 100 landen staat de ruimte voor het maatschappelijk middenveld onder hoge druk. Tegelijkertijd neemt de macht van grote multinationals toe. Door hun astronomische winsten bepalen ze dikwijls de norm. Waarbij het onderbetalen en uitbuiten van mensen in ontwikkelingslanden te vaak wordt afgedaan als een onontkoombaar gevolg van ‘de vrije markt.’

In ruim 100 landen staat de ruimte voor het maatschappelijk middenveld onder hoge druk.

Hoe zorgen we ervoor dat er daadwerkelijk ruimte is voor de ontwikkeling waarnaar we streven?

De nota “Investeren in perspectief” van minister Kaag voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking zet veel goede initiatieven van het vorige kabinet voort, en komt met aanvullende voorstellen. Maar er ontbreekt één essentieel antwoord op de volgende vraag: hoe zorgen we ervoor dat er daadwerkelijk ruimte is voor de ontwikkeling waarnaar we streven?

De status quo moet op de schop.

We kunnen wel verlangen van bedrijven dat zij vakbondsvrijheid respecteren, maar wat als zij handel drijven – met Nederlandse overheidssteun – in landen waar vakbondsvrijheid niet bestaat? We kunnen wel projecten voor vrouwelijk ondernemerschap financieren, maar wat als vrouwenrechten tegelijkertijd met voeten worden getreden? We kunnen wel investeren in onderwijs, maar wat als corruptie ervoor zorgt dat jongeren geen eerlijke kans krijgen op een goede baan? Al deze veranderingen hebben namelijk een fundamentele voorwaarde: de status quo moet op de schop. Dat kan alleen als er actie van onderop komt. Als mensen zich kunnen organiseren en hun stem kunnen laten horen. Tegenwicht kunnen bieden tegen corruptie en onderdrukking.

Wij doen daarom vijf voorstellen, die de ruimte voor het maatschappelijk middenveld veilig stellen. En ervoor zorgen dat strijders voor een eerlijke wereld hun stem kunnen laten horen:

1. Een European Early Warning Shrinking Space System
De EU moet alerter zijn op de inperking van het maatschappelijk middenveld in landen waar zij banden (ontwikkelingssamenwerking en/of handelsrelatie) mee heeft. Ruimte wordt vaak geleidelijk ingeperkt, daarom is vroegtijdige signalering én uitwisseling van informatie essentieel. Nederland moet hier een voortrekkersrol op zich nemen.

2. Mensenrechten voorop in diplomatieke betrekkingen
Mensenrechten zijn essentieel voor een betere, eerlijkere wereld. Te vaak draait het enkel om economische belangen. Bij elk diplomatiek contact moet men een bewuste afweging maken over of, en zo ja hoe, mensenrechten te agenderen.

3. Ambassades weer als oren en ogen voor wat er echt speelt in een land
Er moet meer kennis bij ambassades komen over hoe het lokale maatschappelijk middenveld kan worden versterkt. Zowel wat betreft de samenwerking met mensenrechtenverdedigers als richting lokale autoriteiten en het bedrijfsleven kunnen en moeten ambassades hierin een pro-actieve rol spelen.

4. Versterk lokale organisaties
Nog te vaak komt financiële steun niet terecht bij de echte grassroots organisaties die precies weten wat er lokaal gebeurt en nodig is. De toegang tot financiering voor deze groep moet en kan beter.

5. Eerlijke handel kan niet zonder maatschappelijk middenveld
Internationale handel werkt nog te vaak ontwrichtend. Als we handel intensiveren, moet dat gelijk opgaan met een intensivering van onze inzet ter versterking het lokale maatschappelijk middenveld.