Kronenberg, Noord Limburg: over aardbeien, over vlees en mensen.

I. Aan de keukentafel de eerste verhalen…
De trein bracht me naar Noord Limburg. Bij het station van Horst Sevenum bleken alle OV fietsen verhuurd. Gelukkig kon ik terugvallen op de gastvrijheid van Piet en Wietje Selen. Een telefoontje, en het vervoersprobleem bleek opgelost. Piet haalde me op en bracht me naar huis, naar hun boerderijcamping het Rouweelse Veld in Kronenberg. En beter kon ik het niet treffen, daar in Noord Limburg. Piet en Wietje openden deuren waar ik anders was voorbij gefietst. Zo kwam ik terecht bij een jong echtpaar wat aardbeien kweekt onder glas, bij 15 mannen die met grote inzet werken aan het energieneutraal maken van hun dorp en bij een meneer die samen met zijn broer en dorpsbewoners, vanuit het huis van zijn overgrootvader, barbecue maaltijden verzorgt, en niet zomaar een paar vleespotten.. nee…. 650.000 barbecue maaltijden, per jaar. Al bij al leverde het bezoek een verhaal op over de stand van onze samenleving, over de grenzen van de Europese Unie, over gemeenschapszin en inventiviteit. Waar te beginnen, en wat te denken?

Piet en Wietje Selen zijn beiden al lang actief betrokken bij de PvdA in Horst aan de Maas; Wietje is voorzitter van de lokale afdeling. ’s Avonds na een heerlijke maaltijd aan de keukentafel, druppelen één voor één partijgenoten binnen, zelfs uit het naburige Venlo.

Wietje had hen uitgenodigd; ik had beloofd om iets te vertellen over mijn fietsavonturen en observaties. Eén van de gasten aan tafel is Roy Bouten, nu nog raadslid, maar binnen enkele weken wethouder, als opvolger van Birgit op de Laak, die in Nederweert wordt geïnstalleerd als burgemeester. Roy is jong en een enthousiaste sportman, die er niet voor terugdeinst om grote inspanningen te leveren als wielrenner en hardloper. Bovendien is hij een vurig Ajax supporter, om het maar zachtjes te zeggen. In het dagelijks leven werkt hij voor een landelijk uitzendbureau, wat hier in de streek veel arbeidsmigranten uit Midden en oost Europa aan het werk helpt. Roy Bouten: “In onze regio lukt het nog om tweederde van de vacatures in te vullen met regionaal geworven kandidaten. Die zoektocht wordt echter steeds moeilijker. Het blijft onze gezamenlijke uitdaging te voorkomen dat de arbeidsmigratie zorgt voor verdringing op de arbeidsmarkt.”

Niet lang geleden werd de problematiek van de arbeidsmigranten (in het Westland) op scherp gezet door een reportage in het NRC Handelsblad. Uit het verhaal werd nog maar eens duidelijk hoe mensen uit midden en oost Europa hier tegen lage lonen, tegen hoge, vaak te hoge kosten slecht en tot zeer slecht worden gehuisvest. Niet zelden worden arbeidsmigranten in veel gevallen als moderne slaven uitgebuit met werk wat Nederlanders niet meer willen doen. Roy Bouten, maar ook de anderen aan de keukentafel bij Piet en Wietje kennen die verhalen en misstanden ook uit de directe omgeving.

Piet Selen: “Onlangs hoorde ik nog van een ondernemer die vertelde dat arbeidsmigranten met vijf mensen op sliepen op één kamer. Wanneer de nachtploeg ’s morgens thuis kwam, stond de dagploeg net op, en konden de nachtwerkers in een warm bed stappen. Elke arbeider betaalt 65 euro per week voor een bed. Reken maar uit. De ondernemer die ik sprak, verafschuwde die praktijken en is het daarom zelf gaan regelen voor zijn mensen. Dan weet hij in ieder geval zeker dat zijn werknemers een fatsoenlijk bestaan hebben.”
Roy Bouten: “We hebben als gemeente beleid ontwikkeld met name voor de huisvesting van arbeidsmigranten. We hebben twee locaties aangewezen waar maximaal 400 mensen tijdelijk kunnen wonen. Die woningen moeten aan strenge kwaliteitseisen voldoen, wat veiligheid en, privacy betreft. Op een kamer maximaal twee personen. Die woonruimten moeten worden gerealiseerd door professionele bedrijven. Geen woningbouwcorporaties, want daar zijn de wachtlijsten voor huurders veel te lang. Als die dan zien dat arbeidsmigranten ook nog eens voor gaan, valt elk draagvlak weg, en gaat het echt mis.”

Roy Bouten vertelt dat arbeidsmigranten die bij en door werkgevers worden onder gebracht, ook weer snel in een kwetsbare positie kunnen komen. “Bijvoorbeeld, wanneer het arbeidscontract wordt beëindigd, zijn ze ook direct hun huisvesting kwijt. Ik weet dat de meeste ondernemers van goede wil zijn, en het beste voor hebben, maar we moeten niet vergeten dat er ook een keerzijde aan is. Het lastige voor de lokale overheid is dat wij er nooit precies achter komen wie waar werkt en waar woont. Alle arbeidsmigranten die hier aan komen, beginnen met een contract van enkele weken of maanden. Wanneer ze zich hier voor langere tijd zouden vestigen, moeten ze zich inschrijven in de gemeentelijke administratie. Er heersen veel misverstanden onder arbeidsmigranten. Dat ze dan meer belasting moeten betalen en dat er tal van regels en wetten zijn waarvoor ze terugschrikken. Ik weet een vakantiepark in de buurt waar in één huisje meer dan 100 mensen zijn ingeschreven. Dan schrijven ze zich wel in, bijvoorbeeld omdat ze dan bij bepaalde Nederlandse banken een rekening kunnen openen. Vervolgens gaan ze terug naar hun thuisland, schrijven zich niet uit, Intussen komt de volgende arbeidsmigrant, en die schrijft zich in, weer op dat zelfde huisje, op hetzelfde adres. Je kunt je voorstellen dat dit de eigenaar enorm frustreert. is om de ziektekostenverzekering te kunnen afsluiten. Kortom, het is een ingewikkeld.”

De omgeving van Horst aan de Maas en Venlo staan van oudsher bekend als een logistiek knooppunt. De helft van al het vrachtverkeer tussen Nederland en Duitsland passeert hier; 70 procent van het railverkeer richting Duitsland. Meer dan 21.000 vrachtauto’s passeren hier via de A67 per dag de grens. Het barst in de omgeving en met name Trade Port van bedrijfshallen waar producten tijdelijk worden opgeslagen om daarna verder te worden vervoerd. Er zijn bovendien twee grootschalige clusters van glastuinbouw, nl in de dorpen Californië en Siberië. Snel bereikbaar vanuit de havens van Rotterdam en Antwerpen bereikt men hier binnen 9 uur rijden meer dan 150 miljoen consumenten. Dat maakt deze plek zo aantrekkelijk voor steeds weer nieuwe bedrijfshallen. Aan de keukentafel wordt de ontwikkeling met enige zorg gevolgd. Het zijn projectontwikkelaars die steeds weer nieuwe grijze dozen neerzetten die dan voor kortere tijd worden verhuurd. Containers worden uitgeladen en producten uit China tijdelijk opgeslagen. Dat draagt niet bij aan duurzame werkgelegenheid, wel integendeel. Wanneer de economie even terugloopt, staan die grote hallen al gauw leeg. “We hebben afgesproken,” zegt Roy, “dat er alleen nog nieuwe hallen komen wanneer die ook daadwerkelijk iets toevoegen aan de regio.”